Demək olar ki, hər birimiz metroya daxil olanda dərhal o tanış, özünəməxsus qoxunu hiss edirik. Bəziləri üçün bu qoxu şəhərin səsi və hərəkəti ilə, bəziləri üçün isə uşaqlıq və xatirələrlə assosiasiya olunur. Amma heç düşündünüzmü – bu qoxu haradan yaranır və niyə bütün ölkələrdə bənzərdir?
🧪 “Metro qoxusunun” tərkibi
Alimlər bu qoxunu kompleks kimyəvi qarışıq adlandırırlar. Onun əsas mənbələri bunlardır:
- Metal və əyləc tozu
Qatarlar polad relslərlə hərəkət edir və əyləclər işləyərkən mikroskopik dəmir və qrafit hissəcikləri havaya yayılır. Bu da havada yüngül “dəmir” dadı yaradır. - Nəmişlik və kondensat
Metroda rütubət yüksək olur. Su, beton və metal ilə reaksiyaya girərək “torpaqvari” və soyuq bir qoxu əmələ gətirir. - Yağlayıcı maddələr
Qatar təkərlərinin və relslərin sürtünməsini azaltmaq üçün xüsusi yağlardan istifadə olunur. Bu yağlar isinərkən özünəməxsus qoxu yayır. - Beton və torpaq
Tunellərin divarları betondan ibarətdir və illər keçdikcə nəm çəkərək “yer” qoxusu kimi bir aroma verir. - Hava axını
Metroda hava daimi dövran edir: isti hava qatarların hərəkəti ilə qalxır, soyuq hava isə ventilyasiya şaxtalarından daxil olur. Bu qarışım metroya xüsusi qoxu verir.
🌍 Niyə dünyanın hər yerində metro oxşar qoxur?
London Universitetinin tədqiqatçıları müəyyən ediblər ki, dəmir tozu, qrafit və nəm hava bütün metropolitenlərdə mövcuddur. Bu qarışım istər Bakı, istər Moskva, istərsə də Paris metrosunda demək olar ki, eyni iyin yaranmasına səbəb olur.
🧠 Qoxunun psixoloji tərəfi
Əksər insanlar metro qoxusunu “doğma və tanış” hesab edirlər. Bunun səbəbi nostalji effektidir — qoxular birbaşa yaddaşla bağlıdır. Bu qoxu bizə şəhər həyatını, hərəkəti və dinamikliyi xatırladır.
🚇 Müasir hava təmizləmə texnologiyaları
Yeni metro stansiyalarında havanı filtrləyən sistemlər quraşdırılır. Bu sistemlər metal tozlarını və zərərli hissəcikləri saxlayır.
Bəzi ölkələrdə (məsələn, Yaponiya və Cənubi Koreya) hava yüngül sitrus ətirləri ilə aromatlaşdırılır ki, sərnişinlər üçün daha xoş mühit yaransın.
Nəticə
Metro qoxusu — şəhər həyatının ayrılmaz hissəsidir. O, metal, nəm, toz və hərəkətin birləşməsindən yaranır və bu qarışıq insanlara şəhərin canlı enerjisini hiss etdirir.
